Digitale weerbaarheid: een pleidooi voor participatie van kinderen
Doelstelling
In dit essay uit de UNICEF-essayreeks Kinderrechten in de digitale wereld onderzoeken de auteurs wat kinderen nodig hebben om zich digitaal weerbaar te gedragen. Ze laten zien dat digitale weerbaarheid meer vraagt dan mediawijsheid: ook motivatie, zelfregulatie en een ondersteunende omgeving spelen een rol.
Onderzoeksopzet
Rozendaal en De Jong baseren hun analyse op bestaande wetenschappelijke inzichten uit de communicatiewetenschap, ontwikkelingspsychologie en gedragswetenschap. Het essay is een literatuurstudie die theoretische kaders verbindt met actuele vraagstukken rond kinderen, media en welzijn. Ze onderscheiden vier factoren die samen digitale weerbaarheid bepalen:
- Media-gerelateerde kennis en vaardigheden.
- Cognitieve vaardigheden zoals zelfregulatie en aandachtscontrole.
- Motivatie en autonomie.
- Invloeden van de fysieke en sociale omgeving.
Deze factoren laten zien waarom kinderen verschillend omgaan met kansen en risico’s in hun onlinewereld.
Door wie?
Esther Rozendaal, hoogleraar digitale weerbaarheid en veerkracht, en Chiara de Jong, postdoc onderzoeker – beiden verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De essay is onderdeel van de UNICEF-essayreeks over kinderrechten in de digitale wereld.
Inhoud
De auteurs beschrijven in dit essay:
- De kansen en risico’s van digitale media voor het welzijn van kinderen.
- Waarom kennis en vaardigheden alleen onvoldoende zijn voor digitaal weerbaar gedrag.
- De rol van executieve functies, motivatie en sociale steun in digitale weerbaarheid.
- Het belang van interventies die ook aandacht besteden aan zelfregulatie en sociaal-emotionele ontwikkeling.
- De noodzaak van beleid dat kinderen ondersteunt in hun digitale omgeving, zoals privacy-by-design en richtlijnen voor gebruik op school.
- Het belang van betekenisvolle participatie van kinderen bij onderzoek en beleid.
Conclusies en aanbevelingen
Volgens Rozendaal en De Jong is digitale weerbaarheid een samenspel van kennis, vaardigheden, motivatie en context. Voor onderwijs en beleid betekent dit:
- Richt educatieve programma’s niet alleen op kennis, maar ook op zelfregulatie en motivatie.
- Creëer een fysieke en sociale omgeving die weerbaar gedrag mogelijk maakt.
- Bied leerlingen ruimte om fouten te maken en te leren van ervaringen online.
- Neem bij het ontwikkelen van beleid het perspectief van kinderen zelf actief mee.
- Betrek kinderen bij onderzoek, ontwerp en besluitvorming over hun digitale leefwereld.
